THỜI NỘI CHIẾN HOA KỲ

       Trong thời nội chiến (1861-1865) có nhiều chuyện lạ, chuyện khó tin, xảy ra trong quân đội cũng như ngoài nhân gian. Sau đây là một số trong nhiều chuyện được ghi nhận, sưu tầm qua các tài liệu và sách báo.

***

       1- Là con một nông dân nghèo tại Shenandoah Valley, Virginia; Clairome R. Mason đã làm nên sự nghiệp, giàu có và trở thành một huyền thoại tại địa phương. Vì nhà nghèo, lúc nhỏ ông không được đi học. Theo ông cho biết, ông không biết đọc và cũng không biết viết, nhưng nhờ sự thông minh trời ban, cộng thêm đức tính cần cù chăm chỉ, ông đã thành công khi hành nghề xây cất. Với một cây thước nhỏ loại bỏ túi, Mason đã tính được độ dốc của các ngọn đồi, sau đó ước tính chính xác số lượng đất phải lấy đi, khi thiết lập các tuyến hỏa xa chạy qua những vùng đồi núi.

       Chính ông đã thực hiện được vô số đường rầy hỏa xa theo kiểu cổ điển ở miền Trung Virginia, cũng như những đường hỏa xa tân kỳ, nối liền Chasepeak và Ohio, giữa Washington DC, Charleston và Cincinnati. Khi chiến tranh bùng nổ, Mason tình nguyện theo Tướng Jackson, phục vụ trong phạm vi chuyên môn và năng khiếu có sẵn của ông. Tướng Jackson có biệt danh "Stonewall". Jackson thường thi hành kỷ luật đối với các sĩ quan dưới quyền, khi thấy họ có thái độ không vâng lời, nhưng đối với Mason thì Jackson có phần nể qua câu chuyện sau đây:

       Có lần, Tướng Jackson triệu tập một phiên họp với các sĩ quan. Cuộc họp này cũng cần sự có mặt của Mason, vì Tướng Jackson cần Mason cố vấn một công việc gì đó, nên cho người đi kiếm Mason thì ông đang nấu xúp ăn. Mason nói với người đi kiếm mình: "Anh về trình với Trung Tướng tôi sẽ có mặt 15 phút sau". Ăn xong, Mason vẫn chưa đến họp, mọi người nghĩ rằng sẽ có biện pháp kỷ luật nặng dành cho ông, nhưng trái lại, Tướng Jackson vẫn kiên nhẫn chờ đợi.

       Trong phiên họp, Jackson cho biết ông cần một chiếc cầu nổi (Pontoon bridge) bắc qua sông Chikahominy (gần Richmond) dùng cho binh sĩ vượt sông trong trận đánh Seven days. Tướng Jackson hỏi ông bao lâu thì xong, ông đáp: "Trung Tướng chỉ cần cho tôi 200 binh sĩ, tôi sẽ hoàn thành chiếc cầu trong 24 giờ". Jackson ra lệnh cho Ban Tham Mưu Công Binh vẽ họa đồ, chỉ định số người giao cho Mason rồi ông rời vị trí. Ngày hôm sau, Tướng Jackson thấy cầu đã hoàn thành đúng thời gian và Mason đã báo với ông: "Thưa Trung Tướng, cầu đã sẵn sàng để xử dụng, nhưng họa đồ của cầu chưa mang đến".

       Trong một cuộc chuyển quân đêm, Mason đã giúp Tướng Jackson di chuyển gần vị trí địch khỏi bị lộ. Số là đơn vị hành quân có một số la, lừa, ngựa kéo các toa xe chở quân dụng, Jackson sợ la, lừa sẽ kêu lớn khi chúng đến gần chỗ đóng quân của miền Bắc. Ông cho gọi Mason để tham khảo ý kiến và ông được toại nguyện. Mason nói: "Xin trung Tướng cho tôi vài cuộn giây thật chắc và 50 người lính, tôi sẽ làm số lừa của Trung Tướng câm miệng trong vòng một giờ". Ông bảo những người dẫn lừa thắt vòng sợi giây xung quanh mỗi con lừa, ở phần trước của chân sau, rồi cột chặt phía dưới đuôi của con vật, lừa sẽ không kêu ngay cả khi lừa nhấc chân lên. Mason báo cáo: " Thưa trung Tướng bây giờ đoàn quân sẵn sàng di chuyển trong sự yên lặng".

       2- Cựu Thiếu Tá William Mc.Lean thường nói: "Cuộc nội chiến bắt đầu từ ống khói của nhà bếp và kết thúc tại phòng khách của nhà tôi". Câu nói thật lạ lùng, không ai hiểu nổi, nhưng thật đúng, qua sự việc diễn tiến sau đây:

       Thiếu Tá William Mc.Lean về hưu năm 1854, đang làm chủ một cửa hàng bán thực phẩm ở Alexandria, Virginia. Ông có một nông trại lớn chạy dọc theo Bull Run, gần ngã ba đường hỏa xa Manassas thuộc Prince William County. Trong đồn điền có một ngôi nhà theo kiểu cũ của người chủ trước là Đại Tá Richard Blackburn, một di dân người Anh, xa xa có những làng nhỏ và nhiều đường đất chạy đến đường xe lửa và cũng có nhiều chỗ băng qua con rạch Bull Run. Một trong những chỗ băng qua vào mùa nước cạn gọi là Melean’s Ford.

       Tháng 5-1861, Bull Run do quân đội miền Nam chiếm đóng, để đề phòng một cuộc tấn công bất ngờ của Liên Bang phát xuất từ vùng ngoại ô Washington DC. Nhiều Trung đoàn miền Nam đóng quân tại Yorshire, phiá sau Mc.Lean’s Ford. Tướng J.R. Jones cho Trung đoàn đắp đất cao và đào những giao thông hào, dấu tích vẫn còn lại cho đến nay, mặc dầu có những đoạn đã được san bằng. Ngày 18-7, khi quân đội Liên Bang tiến sát, Tướng Beaureguard rời Bộ chỉ huy đến quan sát vùng Yorshire. Trưa ngày hôm đó, pháo binh của tướng Daniel Taylor rót đạn vào vị trí của Tướng James Longstreet, một quả đạn đã rớt vào ống khói nhà bếp, làm tung toé thức ăn chuẩn bị cho Tướng Beaureguard, Bộ Tham Mưu và gia đình Mc.Lean.

       Khi trận đánh First Bull Run kết thúc thì vài tháng sau đó Mc.Lean mua một nông trại khác tại phiá Nam Virginia, cách xa nông trại cũ 150 miles. Ông đem gia đình về đây sống một cách thoải mái, tránh được những tai bay vạ gió trong thời buổi loạn lạc hơn 3 năm, quả là định mệnh, chiến tranh vẫn theo gia đình ông và đưa ngôi nhà của ông đang ở vào lịch sử.

       Khoảng gần trưa ngày chủ nhật 9-4-1865, một sĩ quan cao cấp miền Nam, cùng một số thuộc cấp vào làng Appomattox, đã gặp ông Mc.Lean và chào hỏi ông ta. Sau đó vị sĩ quan cao cấp nhờ ông chỉ dùm một chỗ để Tướng Lee miền Nam đến họp với Tướng Grant miền Bắc. Ông Mc.Lean chỉ cho vị sĩ quan đó một ngôi nhà gạch bỏ trống ngay giữa làng. Vị sĩ quan nhìn vào trong chẳng thấy bàn ghế gì, ông bèn từ chối và hỏi tiếp: "Vậy còn ngôi nhà nào khác không?". Mc.Lean dẫn họ đến nhà của mình về phía Tây Court House thuộc làng Appomattox. Đây là một ngôi nhà lớn, phòng khách rộng, đầy đủ bàn ghế, bên ngoài sân cỏ phủ rợp bóng cây, hàng rào trắng xung quanh nhà, có những dấu vết đổ nát, hậu quả của những lần giao tranh trước đây. Khoảng 4:00PM, cuộc họp để chấm dứt cuộc nội chiến kết thúc và từ đấy ngôi nhà của ông Mc.Lean đã đi vào lịch sử. Hiện ngôi nhà thuộc tài sản quốc gia, hàng năm có một số lượng lớn du khách viếng thăm.

       3- Arthur Mac Arthur ở tiểu bang Wisconsin không thể nhập học Hàn Lâm viện quân sự West Point vào năm 1861. Sau đó, ông đã mánh mung, chạy chọt và được vào làm sĩ quan trong bộ tham mưu của Trung đoàn 24 Wisconsin, khi đó vừa được 17 tuổi và qua năm sau được mang cấp bậc Đại Tá. Ông đã chỉ huy Trung đoàn tham dự nhiều trận đánh đẫm máu tại Risaca và Flanklin và bị thương 3 lần. Sau chiến tranh, ông chuyển qua chính quy và về hưu năm 1900 với cấp bậc Trung Tướng. Ông là cha của Đại Tướng Douglas Mc.Arthur, người đại diện Hoa Kỳ nhận sự đầu hàng vô điều kiện của Nhật vào ngày 15-8-1945. Ông cũng đã là Tư Lệnh quân đội đồng minh trong cuộc chiến Triều Tiên (1950-1953).

       4- Đại úy Frank C. Armstrong thuộc 2nd US Cavalry, chiến đấu cho miền Bắc tại trận đánh First Bull Run, vài tháng sau đó bỏ ngũ về phục vụ cho miền Nam và trở thành Thiếu Tướng.

       5- Đồng đội của Đại úy Armstrong là Trung úy Manning M.Kimmel, cũng bỏ ngũ sau vài tháng để về miền Nam, thành Thiếu Tướng phụ tá cho Tướng Karl Van Dorn. Trung úy Kimmel là cha của Đô Đốc Husband E. Kimmel, Tư Lệnh hạm đội Mỹ ở Trân Châu Cảng (Pearl Harbor) bị Nhật tấn công bất ngờ vào sáng Chủ nhật 7-12-1941, hai ngày sau quốc hội cho phép Mỹ tuyên chiến.

       6- Trong trận đánh ở Gettysburg, John Wentz, một nông dân 87 tuổi, xuống núp dưới hầm rượu của gia đình, trong khi đó, phía ngoài sân trước, con trai của ông, người con mà ông đã không gặp mặt từ 24 năm qua, đang chiến đấu cho đơn vị Washington Artillery of New Orleans của miền Nam. Theo thói quen, cậu con đi xuống hầm rượu thì thấy cha mình đang nằm ngủ. Thay vì đánh thức cha dậy để cha con thăm nhau, ông con chỉ ghi vài dòng trên giấy rồi ghim vào áo choàng của cha.

       7- Tướng miền Nam Nathan Bedford Forrest, được các sử gia đánh giá, xếp hạng là người chỉ huy kỵ binh có tầm vóc và khả năng. Trong suốt cuộc chiến, ông đã hạ được 29 kỵ binh miền Bắc. Sau chiến tranh, ông là người sáng lập đảng 3K (Ku, Klux, Klan) vào tháng 5-1866 ở Pulaski, Tennessee. Thành viên của đảng đại đa số là cựu chiến binh miền Nam.

       8- Thành phố Winchester ở Virginia đã thay đổi chủ 76 lần, giữa quân miền Bắc và miền Nam, khi đánh chiếm, rồi rút, rồi lại tái chiếm. Thành phố này ở phía Bắc thung lũng Shenandoah và là một vị trí chiến lược.

       9- Đại úy S. Isadore Guillet, một sĩ quan trẻ miền Nam, đã bị bắn chết trên yên ngựa ông đang cỡi. Lạ lùng thay, đây cũng là con ngựa mà 3 người anh của ông cũng bị bắn chết trước đây.

       10- Trung sĩ Henderson Virden của Trung đoàn 2nd Arkansas, nhập ngũ khi được 25 tuổi. Suốt một năm chiến đấu, anh chẳng nhận được tin tức vợ ở nhà tại vùng Pea Ridge. Tháng 3-1862, anh khám phá ra mình đang đi hành quân ngang vùng quê quen thuộc của anh, và chẳng bao lâu giao tranh xảy ra tại nông trại nhà anh. Trận đánh Pea Ridge cũng còn gọi là trận đánh Elkhorne Tavern. Anh bị thương nhe và được vợ chăm sóc vết thương cho đến ngày bình phục để trở lại đơn vị. Trong thời gian nghỉ dưỡng thương thì vợ anh mang bầu và sau này sinh được một con trai tên Wiley. Chú bé Wiley lớn lên và trở thành cha của 8 đứa nhỏ, trong đó có người con út sau này là Đại tá John M. Virden. Ông từng làm chủ bút một nhật báo quân đội tại Washington DC, phi công của phi đoàn Flying Tigers và sau đảm nhiệm việc liên lạc với báo chí của Đại Tướng Eisenhower tại Bộ chỉ huy tối cao các quốc gia đồng minh Âu Châu SHAPE (Supreme Headquaters Allied Powers Europe).

       11- Vị Tướng miền Nam đầu tiên tử trận là Robert S. Garmett. Ông bị bắn tại Corricks Ford ở Virginia, trước khi xảy ra trận First Bull Run ở Manassas. Trước tiên ông được chôn ở Baltimore, sau đó bí mật dời về khu đất tại Brooklyn Cemetery chôn cạnh vợ ông. Gia đình không tiết lộ danh tánh bởi lẽ còn thời kỳ chiến tranh, do đó nơi an nghỉ không có mộ bia cho đến năm 1959.

       12- Ở Charlotte, North Carolina có hai anh em tên Jack và Jasper Walker, cùng chiến đấu tại Gettysburg của đơn vị 13rd North Carolina. Jasper bị thương ngày 1-7, giải phẫu cưa mất chân trái và bị bắt làm tù binh. Khi triệt thoái Gettysburg, Jack bị thương, cưa chân phải và bị bắt. Sau chiến tranh, hai anh em về quê nhà sinh sống làm ăn khá và nổi danh. Ngày đám cưới Jasper, chiếc chân giả của anh bất ngờ rớt vỡ, anh phải mượn chân giả của người em để mang. Những cựu chiến binh miền Nam lấy làm thích thú khi kể chuyện cho con cháu nghe trường hợp một người đàn ông cưới vợ trong khi đứng bằng chân của người khác.

       13- Những năm trước chiến tranh, ông Jesse A. Grant cha của Tướng Ulysses Grant (sau này là Tổng Thống thứ 18) đã sống và làm việc tại nhà của Owen Brown ở Deerfield. Owen có người con trai nhỏ hay nô đùa ồn ào, mà khi lớn lên, cậu đó là John Brown. Năm 1859, John Brown nổi dậy ở Happer’s Ferry (dưới thời Tổng thống James Buchanan) để giải thoát nô lệ, nhưng thất bại và bị xử treo cổ vào tháng 12-1859. Theo nhận định của nhiều sử gia thì Brown là người đã châm ngòi nổ cho cuộc nội chiến.

       14- Thời nội chiến, có hai người mang tên Abraham Lincoln. Một người là Tổng Thống miền Bắc, người kia là Binh Nhì miền Nam, phục vụ tại Đại đội F, First Virginia Cavalry. Anh bị báo cáo đào ngũ vào năm 1864.

       15- Thiếu Tá Robert Anderson chỉ huy Fort Sumter, khi chiến tranh bùng nổ. Trước đó ông đã phục vụ tại Fort Moultrie ở hải cảng Charleston, một địa điểm mà cha ông đã phục vụ trong thời kỳ chiến tranh cách mạng.

       16- Frederick Hubbard, thuộc Washington Artillery of New Orleans phục vụ cho miền Nam. Em của ông là Henry Hubbard thuộc 1st Minesota Infantry phục vụ cho miền Bắc. Sau 7 năm họ gặp lại nhau tại mặt trận Bull Run. Cả hai đều bị thương và lạ lùng thay, họ được đặt bên nhau tại một chuồng ngựa dùng tạm như bệnh viện dã chiến.

       17- Trung Tướng Phiip St. Goerge Cooke của miền Bắc, có 3 con gái lấy chồng toàn sao: một ở miền Bắc và 2 ở miền Nam. Người con trai lớn cũng trở thành một Tướng miền Nam. Khi chiến tranh chấm dứt, hai cha con đã không nói chuyện với nhau trong nhiều năm.

       18- Tổng thống thứ 10 của Hoa Kỳ John Tyler đắc cử vào quốc hội miền Nam năm 1862, nhưng ông đã chết trước khi quốc hội nhóm.

       19- Trận đánh bằng kỵ binh lớn nhất trong lịch sử Tây Bán cầu là trận đánh tại Brandy Station gần Richmond, Virginia vào ngày 9-6-1863. Gần 20,000 kỵ binh của hai miền tham chiến, quần thảo với nhau suốt 12 giờ. Khi trận đánh bước vào cao điểm dọc theo Fleet-wood Hill, tấn công và phản công xảy ra liên tục 3 giờ.

       20- Vào năm 1880, Bộ Trưởng ngân khố Hoa Kỳ báo cáo rằng, cuộc nội chiến đã tốn của chính phủ Liên bang khoảng 6.19 tỷ dollars, miền Nam khoảng 4 tỷ dollars.

       21- Theo dõi để bắt Tổng thống miền Nam Jefferson Davis và đoàn tùy tùng tại Irwinville, Georgia, chính phủ Liên bang tốn khoảng 97,030 dollars.

       22- Tổng thống Davis, và Phó Tổng thống Stephens ngồi trên xe ngựa trên đường đi đến nhà tạm giam, đã đi ngang qua Augusta, Georgia vào ngày cuối xuân năm 1865. Lúc đó có một cậu bé 8 tuổi chăm chú nhìn họ qua bức rèm. Hình ảnh đó đã in sâu vào tâm trí và cậu không bao giờ quên. Cậu bé đó là Tổng thống Woodrow Wilson sau này.

       23- Khi đám tang của Lincoln diễn qua các đường phố Broadway ở New York vào ngày 25-4-1865, có hai chú bé đứng xem tại cửa sổ lầu 2 ở đường số 14. Hai cậu bé này là cháu trai của trùm mật vụ miền Nam tại Âu Châu James D. Bullock. Cậu lớn được 7 tuổi, sau này là Tổng thống Théodore Roosevelt. Cậu em Elliott 5 tuổi, sau này là cha của Eleanor Roosevelt là một văn sĩ, một chính khách. Bà làm Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc hai nhiệm kỳ (45-52) và (61-62). Bà là phu nhân của Tổng thống Fraklin Deleno Roosevelt, Tổng thống duy nhất có 3 nhiệm kỳ.

       24- Bác sĩ William T. Passmore, một người Anh, được Tướng Lee xử dụng làm gián điệp vào cuối mùa thu 1862. Bác sĩ ăn mặc cải trang, đi qua các trại quân của Tướng Burnside, bán đồ ăn trên một chiếc xe. Ông đóng kịch khéo cho đến nỗi Tướng Burnside cho ông một giấy phép để có thể ra vào tự do phòng tuyến của Liên Bang và có dịp được trò chuyện với vị Tướng này trước Bộ chỉ huy. Những tin tức tình báo thu nhặt được do Passmore cung cấp được đánh giá cao và ông đã giúp Tướng Lee soạn thảo kế hoạch tạo nên chiến thắng Fredericksburg.

       25- Antonia Ford, người con gái đẹp của chủ tiệm tại Fairfax, Virginia, đã thu nhặt tin tức của miền Bắc, giúp miền Nam thắng trận Bull Run. Sự đóng góp của cô được Tướng J. E. B. Stuart thừa nhận và thăng cho cô thành một sĩ quan vào tháng 10-1861.

       26- Một lính miền Nam thổi kèn hay cho đến nỗi quân lính cả hai miền tạm thời ngưng bắn để thưởng thức tài nghệ của anh.

       27- Trong trận đánh Chickamauga có 4,000 người chết, nhưng chỉ có một chiến sĩ hiện thân xác vẫn còn nằm tại bãi chiến trường. Binh Nhì John Ingruham, thuộc 1st Regiment Cofederate Georgia Volunteers, mồ côi cha mẹ, lúc chết được đồng đội chôn ngay tại chỗ anh đã ngã gục và hiện nay vẫn còn nằm tại đấy, mặc dù hài cốt của những người chiến binh khác đã được dời đi để làm công viên lịch sử, kỷ niệm nơi đây một thời là bãi chiến trường.

       28- Sau khi chiến tranh kết thúc, nhiều sĩ quan miền Nam sợ bị trả thù, đã chạy trốn ra ngoại quốc. Có khoảng 3,000 sĩ quan chạy qua Brazil, với cố gắng xây dựng một cuộc sông mới. Trong số sĩ quan còn lại, có ông Dick Reaglan ở North Carolina thuộc gia đình chủ đồn điền. Khi nghe Tướng Lee đầu hàng, ông đã thề rằng, hễ còn sống, ông không bao giờ động đến ngón tay để kiếm sống và ông cũng thề rằng chẳng bao giờ vượt qua bờ kia sông Potomac, hay chạy xuống Atlanta, Georgia. Năm 1910, người ta thấy ông đi lang thang xuống phía Nam, rày đây, mai đó, không có chỗ ở nhất định, áo quần rách nát, râu tóc xồm xoàm, lưng đeo túi, tay cầm gậy dài có gắn lưỡi lê.

       29- Miền Nam có 425 Tướng, 17 vị đã chết trận hoặc chết vì vết thương sau đó. Vị Tướng cuối cùng còn sống là Trung Tướng Simom Boliva Buckner, ông sống đến năm 1914. Người con trai của ông cũng là Tướng và tử trận trong đệ nhị thế chiến. Hai cha con cùng mang họ tên và chữ lót giống nhau.

       30- Trận Chickamauga từ 19 đến 21-9-1863, được xem là một trận đánh khốc liệt. Chỉ kéo dài hai ngày mà miền Bắc thiệt hại 16,000 và miền Nam 18,500. Thiếu Tướng Ben Hardin Helm, em cột chèo của Lincoln chết trong trận này. Trong số tử thi miền Bắc để lại, người ta khám phá ra tử thi của một thiếu nữ. Cô đã cải trang giả trai và chiến đấu trong quân đội miền Bắc. Theo sự sưu tầm và tài liệu hiện còn lưu trữ tại văn khố quốc gia, có khoảng 250 phụ nữ đã cắt tóc ngắn, thay đổi tên và địa chỉ để chiến đấu trong cuộc nội chiến. Sử sách đã gọi họ là những người đàn bà can đảm. Một trong những người này là Binh Nhì Franklin Thompson, còn biết dưới tên Sarah Emma Edmonds. Xuất sắc nổi tiếng như nam giới, Edmond đã đầu quân cho miền Bắc lúc cô được 19 tuổi, với số tuổi này cô được hưởng hợp pháp mọi quyền lợi của một chiến binh và những thăng tiến xã hội sau này.

       Tháng 4-1865, cô bị bệnh kiết lỵ và để giới tính của mình khỏi bị lộ, cô đã trốn khỏi quân đội. Sau này cô xuất bản sách nói về những kinh nghiệm của cô và cô đã đệ đơn thỉnh cầu lên quốc hội cho hưởng trợ cấp cựu chiến binh kể từ ngày 24-3-1882.

       31- Ngày 13-6-1865, Robert E. Lee gởi đơn lên Tổng Thống Andrew Johnson, xin phục hồi đầy đủ quyền công dân, nhưng Tổng Thống cũng như các viên chức cao cấp của chính phủ chưa ai đáp ứng lời thiûnh ầu của ông. Vào tháng 7-1865, ông đã nói với Rooney, con trai của ông, có thể đơn xin phục hồi phải hoãn lại một thời gian lâu.

       Quả thật đúng như vậy, không phải hoãn lại thời gian như ông nghĩ, mà nó kéo dài đến 110 năm, ông mới được truy tặng đầy đủ quyền công dân. Ngược dòng thời gian, đơn xin phục hồi của ông đến văn phòng Ngoại trưởng William Seward vào ngày 2-10-1865. Ông này đã đưa toàn bộ giấy tờ của Lee cho một người bạn làm kỷ vật, do đó giấy tờ bị thất lạc mãi đến năm 1970, khi các nhân viên văn khố truy lục hồ sơ tại trung tâm văn khố quốc gia. Hồ sơ xin phục hồi được quốc hội thông qua ngày 22-7-1975, và được Tổng Thống Gerald Ford ký thành lịnh ngày 5-8-1975.

       32- Rạp hát Ford được nổi tiếng sau khi tên kịch sĩ nổi danh ám sát Tổng Thống Lincoln khi TT và phu nhân đang xem hát. Tọa lạc tại đường số 10, giữa đường E và F, khoảng năm 1839 là nhà thờ First Baptish. Năm 1859, kiến trúc nhà thờ bị dẹp bỏ. Tiếp đến năm 1861, chủ bầu gánh hát John T. Ford cùng hai em là James Reed Ford và Henry Clay Ford từ Baltimore xuống mua miếng đất này để xây một rạp hát mang tên mình. Nhiều người nghĩ rằng, dẹp bỏ một nơi thờ phượng Chúa, để biến nơi đó thành chỗ giải trí là điều không nên làm. Quả thật như vậy, tháng chạp cùng năm, một trận hỏa hoạn đã thiêu hủy rạp hát thành bình địa. Năm 1863, chủ nhân cho kiến trúc lại chắc chắn và hoàn mỹ hơn. Thật vậy, đây là một building gạch, có 3 tầng với lối ra vào có 5 cửa ở mặt đường. Sau khi Tổng Thống chết, vào năm 1866 chính phủ đã mua lại rạp hát này và trong vòng mấy chục năm, building được sử dụng với nhiều mục đích như dùng cho Army Medical Museum, War Department Civil War Records. Ngày 9-7-1893, một tai nạn thảm khốc khi tầng 3 của building sập, giết chết 22 người và bị thương 108 người.

       33- Robert Lincoln là con trai đầu của Tổng Thống và cũng là người con độc nhất trong số 4 con trai còn sống đến tuổi 82. Robert có một thời gian phục vụ trong quân đội Liên Bang, ở Bộ Tham Mưu của Tướng Grant. Khi Lincoln bị ám sát, ông được 22 tuổi. Tốt nghiệp Đại học Luật ở Harvard năm 1871, trong suốt thập niên 1870’s, Robert là một luật sư nổi tiếng và thành công.

       Năm 1877 Robert từ chối chức Bộ Trưởng bộ Chiến Tranh do Tổng thống Ruther Ford bổ nhiệm. Năm 1881, dưới thời Tổng thống Garfield, ông giữ ghế Bộ Trưởng bộ Chiến Tranh cho đến năm 1885. Năm 1889, Tổng Thống Harrison đề cử Robert làm Đại sứ ở Anh cho đến năm 1895 .

       Khi Tổng Thống James Garfield bị tên luật sư bất mãn Charles Guiteau ám sát tại góc đường số 6 và Constitution Ave ở Washington DC thì Robert đang đứng kế bên. Một sự kiện khá lạ lùng là trước đó mấy hôm, Garfield đã yêu cầu Robert nói rõ về cái chết của Lincoln cho ông nghe. Hai mươi năm sau khi Tổng Thống William Mc Kinley bị tên Leon Czolgosz ám sát ở Buffalo, New York thì cũng có sự hiện diện của Robert. Cái chết của Tổng thống Lincoln đã ám ảnh Robert trong nhiều chục năm và trong thời gian này, ông đã giữ kín một chuyện lạ lùng đã xảy ra cho ông 40 năm về trước. Đến năm 1909 ông đã kể lại câu chuyện lạ cho một bạn thân nghe.

       Câu chuyện xảy ra vào năm 1864 tại New Jersey, một năm trước khi Lincoln chết. Vào một ngày nọ, Robert Lincoln đang đứng trên bục của ga xe lửa ở Jersey City, sắp hàng chờ đợi mua vé. Tình cờ đám người đứng mua vé xô đẩy, làm ông mất thăng bằng, té từ bục xuống đường rầy. Vào lúc đó, một người đàn ông nhanh tay túm lấy cổ áo choàng của ông kéo lại, vừa lúc chuyến xe lửa đang đà tiến tới. Người đàn ông đã cứu thoát Robert là Edwin Booth, anh lớn của John Wikes Booth, kẻ đã giết Lincoln.

      34- Thiếu Tá Henry Rathbone và cô bạn gái đi xem kịch cùng Tổng Thống và phu nhân. Cô bạn gái Clara Harris là con gái Thượng Nghị Sĩ Ira Harris của Tiểu Bang New York. Clara sinh năm 1845, khi mẹ cô chết, cha cô lại tục huyền với mẹ Thiếu Tá Rathbone, do đó hai người trở nên đôi bạn thân và yêu nhau. Đêm Lincoln bị bắn thì Rathbone cũng bị thương ở cánh tay, do Booth chém. Năm 1867, Clara kết hôn cùng Rathbone và họ có 3 người con. Khi Grover Cleveland làm Tổng Thống thì Rathbone được bổ nhậm làm lãnh sự ở Đức. Ngày 23-12-1883, Rathbone nổi cơn điên giết chết Clara và có ý định tự vận, nhưng được cứu sống, sau đó được gởi vào viện tâm thần và chết năm 1911.

       35- Có nhiều giấc mơ đã biến thành sự thật, trong đó có giấc mơ của Lincoln, xảy ra nhiều ngày trước khi ông chết. Theo ông Ward Hill Lamon, một trong những người bạn thân của Lincoln được nghe kể giấc mơ lạ này:

       Khoảng mấy ngày trước đây, tôi đi ngủ trễ, bởi lẽ đang chờ đợi những điện tín báo cáo từ các mặt trận. Vì quá mệt, khi bước vào giường đang nằm thiu thiu thì một giấc mơ kinh hoàng đến với tôi. Tôi nghe tiếng than khóc nức nở xung quanh, do đó tôi lập tức rời phòng ngủ, bước xuống cầu thang, nhưng chẳng thấy ai. Tôi đi từ phòng này qua phòng khác và mỗi lần đi qua các phòng tôi lại nghe tiếng than khóc. Tôi thấy đèn ở các phòng sáng trưng, nhìn mọi vật thấy quá quen thuộc với tôi, lúc này tôi thấy hốt hoảng và bối rối không biết chuyện gì đang xảy ra. Quyết tâm tìm cho ra sự thật quá huyền bí, tôi hướng về East Room và bước vào. Một sự kinh ngạc bày ra trước mắt tôi. Tôi thấy một cỗ xe tang có một quan tài được phủ bằng những vật tang lễ, xung quanh có đông binh lính dàn chào và một đám người than khóc. Tôi liền hỏi một người lính: "Có ai chết ở Tòa Bạch Ốc vậy?" Người lính trả lời: "Tổng Thống, ông đã bị một tên sát nhân giết". Sau đó tiếng than khóc chợt lớn hơn, làm tôi tỉnh giấc mơ. Đêm hôm đó, tôi không ngủ thêm được nữa, nhưng nghĩ rằng, đấy chỉ là một giấc mơ!

*

* *

       Từ cổ chí kim, trên thế giới nhiều nước có nội chiến vì lý do này hay lý do khác, nhưng sau đó, ưu tiên của họ, của phe thắng, không phải là tiếp tục hận thù, mà họ cố gắng hòa giải hòa hợp dân tộc, để xây dựng đất nước. Cũng có vài trường hợp ngoại lệ như Tần Thủy Hoàng sau khi gồm thâu lục quốc đã tận diệt mọi tàn dư của chế độ trước, như đốt sách, chôn học trò v...v....

       Gần đây, cộng sản Việt Nam sau khi cưỡng chiếm miền Nam, chúng cũng áp dụng chính sách như Tần Thủy Hoàng. Chúng trả thù một cách tàn bạo và kẻ thù của chúng chính là toàn thể dân miền Nam, chúng tìm đủ mọi cách để xóa bỏ tất cả dấu tích văn minh của chế độ cũ. Chúng đánh đổ một bất công này, một thối nát này, để lập nên một chế độ mới mà bất công và thối nát nhiều hơn gấp bội. Cách xóa bỏ mà chúng thường áp dụng là giết chóc, tù đày, chỉ định và cưỡng bách nơi cư trú. Nhà cửa, tài sản, vợ người bị chiếm đoạt khi chồng họ đi vào tù không có bản án. Con cái bị thất học và kỳ thị, thương bệnh binh đang điều trị bị xô ra nằm ngoài đường. Đối với người chết, chúng đào mồ, cuốc mả, thậm chí nhiều tấm hình thờ ở nhà hoặc ở chùa mặc quân phục chúngï cũng làm khó dễ, buộc hoặc phải bỏ đi hoặc thay thế....

       Vậy mà từ hơn một trăm năm trước, đất nước Hoa Kỳ sau khi trải qua cuộc nội chiến, phe chiến thắng đã hành sử một cách vô cùng nhân ái. Ngoài những chuyện lạ rất khó tin như vừa kể, chuyện lạ hơn hết mà cả thế giới đều biết và ngưỡng phục là khi nội chiến chấm dứt, chẳng có một người nào bị giết để trả thù, ngoại trừ Đại úy Wirz cứu cai ngục trại tù Andersonville, Georgia, bị tòa án quân sự kết án tử hình. Không có một viên chức cao cấp nào của chính phủ miền Nam bị giam cầm quá 1 năm, ngoài Tổng Thống Davis. Không một vị Tướng nào của miền Nam bị truy tố và cũng chẳng có một vị Tướng nào trong 247 vị tự vận để bảo toàn danh tiết như các Tướng của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa ngày 30-4-1975.

       Điều lạ lùng hơn hết là sau này họ có quyền thành lập Câu Lạc Bộ, Hội đoàn, để sinh hoạt, như Hội Cựu Chiến Binh miền Nam (The Confederacy Veterants), hoặc Con Gái của những Cựu Chiến Binh miền Nam (The Daughters of the Confederacy). Họ được tổ chức làm sống lại các ngày lễ lớn với cờ xí miền Nam. Nghĩa trang của các tử sĩ miền Nam được tu bổ, tôn trọng. Bất cứ ở một tiểu bang nào, đặc biệt tại nghĩa trang quốc gia Arlington, các tử sĩ miền Nam được an nghỉ chung phần đất với các tử sĩ miền Bắc. Không phải chỉ riêng tại Hoa Kỳ mà trên thế giới văn minh, cũng còn nhiều tấm gương khác, như khi đệ II thế chiến kết thúc, các nước hết sức tôn trọng nghĩa trang Đức quốc xã. Tại Trung quốc, nghĩa trang Hoàng Hoa Cương của Quốc Dân đảng, nơi có liệt sĩ Phạm Hồng Thái an nghỉ được bảo tồn làm một danh lam thắng cảnh dưới chế độ cộng sản.

       Chính quyền Tiểu Bang vẫn phát tiền hưu cho các cựu chiến binh già của cả hai miền Nam-Bắc, giúp đỡ thương phế binh và cô nhi quả phụ (The Confederate Pension Act of March 4-1912). Những hình ảnh rõ ràng nhất mà hiện nay chúng ta thấy ở Virginia là Lee’s Memorial tại nghĩa trang Arlington, Lee Highway tại Fairfax, Jefferson Davis Highway tại Richmond, Fort A.P Hill tại Bowling Green và còn thấy ở nhiều tiểu bang khác.